جمنای و آیندهٔ موتور جستجوی گوگل

این روزها هوش مصنوعی مبتنی بر مدل‌های زبانی بزرگ، تبدیل به داغ‌ترین موضوع در دنیای فناوری شده و شرکت‌های فعال در حوزهٔ فناوری، مدل‌های مختلفی را برای انواع کاربردها ارائه می‌کنند. بعضی از این مدل‌ها به شکل انحصاری تولید و عرضه می‌شوند و برخی نیز کاملاً یا تا حدی آزاد هستند و این امکان را به مردم می‌دهند که از این مدل‌ها به شکل محلی استفاده کنند.

در میان مدل‌های انحصاری، جمنای گوگل، ChatGPT و کلاد بیشتر از بقیه شناخته شده‌اند که از بین این سه، جمنای گوگل پرحرف‌وحدیث‌ترین بوده است. در این نوشته قصد مقایسهٔ این مدل‌ها را ندارم، بلکه می‌خواهم به جنبهٔ دیگری بپردازم که کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

گوگل و جمنای

مدل تولیدشده توسط گوگل از ابتدا درگیر حواشی بسیاری بوده است. این مدل که نخست «بارد» نام داشت، حتی پیش از عرضه و در ویدئوی تبلیغاتی‌اش دچار گاف بزرگی شد و اطلاعات نادرستی ارائه کرد. اتفاقی که صد میلیارد دلار برای گوگل هزینه داشت!

اما این تنها گاف بارد/جمنای نبود. پس از این که نام بارد به «جمنای» تغییر کرد و امکان ساخت تصاویر به آن اضافه گردید، کاربران به‌سرعت متوجهٔ یک الگوی خاص در تصاویر تولیدی جمنای شدند. مشکل از این قرار بود که جمنای از ساخت تصاویر سفیدپوستان طفره می‌رفت. حتی زمانی که کاربران از جمنای عکس بنیان‌گذاران ایالات متحده یا تصویر وایکینگ‌ها را می‌خواستند، جمنای آن‌ها را سیاه‌پوست یا آسیایی نمایش می‌داد. این مسئله تا حدی گسترده بود که گوگل، امکان ساخت تصاویر را به طور کامل از کار انداخت و هنوز هم نتوانسته این مشکل رو حل کند.

جمنای و موتور جست‌وجو

چندی پیش، گوگل با اضافه کردن جمنای به موتور جست‌وجوی خود، این امکان را فراهم کرد تا کاربران در ابتدای نتایج دریافتی، خلاصه‌ای از محتوای گزینه‌ای که جمنای مرتبط‌ترین مورد با جست‌وجوی کاربر می‌داند را مشاهده کنند. مسئله‌ای که باعث شد این قابلیت، شروع به دادن اطلاعاتی کاملاً اشتباه و بعضاً خطرناک به کاربران کند.

اما برخلاف جریان عکس‌ها، گوگل این قابلیت را غیرفعال نکرد، بلکه تصمیم به حذف چنین مواردی گرفت. اما سؤال این‌جاست که چرا گوگل این‌قدر روی نگه‌داشتن این ویژگی پافشاری می‌کند؟ البته برای پاسخ به این سؤال، نخست باید به پرسش دیگری جواب داد. این که اصلاً دلیل این همه اشتباه چیست و چرا نمونه‌های مشابه‌ای مانند ChatGPT، دچار این میزان خطا نمی‌شوند؟

جواب ساده است! علت اصلی تمام این مشکلات این واقعیت است که گوگل از ابتدای این راه به شکلی کاملاً شتاب‌زده، در حال تلاش برای باقی ماندن در این رقابت است. گوگل شاید برای سومین بار است که از قافله عقب مانده و این تلاش شتاب‌زده عملاً باعث شده تا گوگل با کمتر کردن زمان تست محصول، امکانات تازه را به جمنای اضافه کند. دفعهٔ اول و دوم، مربوط به ورود به دنیای شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها بود.

حال برگردیم به سؤال اصلی! چرایی حفظ این ویژگی با تمام ایرادات موجود، در هدف نهایی گوگل از توسعهٔ جمنای نهفته است. و آن چیزی نیست جز «متحول کردن موتور جست‌وجو»!

گوگل و «اطلاعات نادرست»

در چند سال گذشته، خصوصاً از سال ۲۰۱۶ به بعد، موجی به نام مقابله با «اطلاعات نادرست» و «فیک‌نیوز» در میان شرکت‌های بزرگ حوزهٔ فناوری آغاز و به شدت پی‌گیری شده است. امری که نه الزاماً برای اطلاعات به واقع نادرست، که برای مقابله با هر نوع اطلاعات و اخباری است که هم‌سو با تفکرات و دیدگاه رسانه‌های عمومی و این شرکت‌ها نباشد. بی‌راه نیست که این حرکت را گسترش «خصوصی‌سازی سانسور» خطاب کنیم.

از آنجا که واکاوی این مسئله تنها باعث پیچیدگی و طولانی‌تر شدن این مطلب می‌شود، بررسی آن را به زمان دیگری واگذار می‌کنم. همین که بدانیم این سیاست یکی از اصلی‌ترین سیاست‌های این شرکت‌هاست، برای الآن کافی‌ست.

گوگل هم به شیوهٔ خود، مانند باقی شرکت‌ها، مقابله با اخبار و مطالبی که با سیاست‌های این شرکت همراه نیست را به شدت دنبال می‌کند و این را می‌توان در دست‌کاری نتایج و رتبه بندی آنها به وضوح مشاهده کرد. اما این راه‌حل کافی نیست. بسیاری از اخبار هم‌چنان از فیلتر گوگل رد می‌شوند و حذف آن‌ها یا بسیار سخت هست یا باعث بروز مشکلات دیگری می‌شود.

نقش هوش مصنوعی و مدل‌های زبانی بزرگ

این‌جاست که مدل‌های زبانی بزرگ برای کمک به حل این «مشکل» وارد بازی می‌شوند. با بیشتر شدن گسترهٔ اطلاعاتی جمنای و از بین بردن ایرادات کنونی، گوگل به مرور سعی خواهد کرد تا با متمرکز کردن موتور جستجوی خود بر روی هوش‌مصنوعی جمنای، سبک سنتی نمایش نتایج جستجو را از دید کاربر خارج کند. به طوری که دیگر تا جای ممکن نیازی به خروج از گوگل وجود نداشته و تمام اطلاعات در داخل خود گوگل قابل دسترسی باشد.

به این شکل و با توجه به «فاین-تیون» سخت‌گیرانهٔ جمنای و سانسور هر گونه اطلاعات و موضوعاتی که از دید گوگل نامناسب هستند، گوگل این امکان را به دست خواهد آورد تا کاربران را دقیقاً آن طور که خودش تشخیص می‌دهد از مسائل «آگاه» کند.

این مسئله از آن‌جا حائز اهمیت می‌شود که شرکت OpenAI هم قصد ورود به زمینهٔ موتورهای جستجو را دارد و می‌توان انتظار داشت که این جستجوگر از اساس بر پایهٔ هوش مصنوعی و مدل‌های زبانی بزرگ عمل کند.

در انتها باید گفت اگر گوگل در این مسیر حرکت کند و مفهوم موتور جستجو را بازتعریف نماید، شاهد عصر جدیدی از سانسور خواهیم بود که مقابله با آن به این سادگی‌ها نیست، چرا که با اتکای اکثریت جامعه بر سرویس‌ها و موتور جست‌وجوی گوگل، اطلاع‌رسانی سخت و با چالش بسیار بزرگی همراه خواهد بود.