پاسخ به پرسش‌ها - بخش سوم

برای پاسخ به این پرسش باید نخست درک درستی از پیشرفت و انگیزهٔ خلاقیت انسانی داشته باشیم.

۱. پیشرفت حاصل «همکاری»، نه «رقابت»

پیشرفت‌های واقعی بشر همیشه از تعاون، اشتراک دانش و کنجکاوی جمعی آمده‌اند، نه از رقابت کور.

• در علم و فناوری، تقریباً هر جهش بزرگ نتیجهٔ دانش آزاد است.
• در همان دوران جنگ سرد بخش بزرگی از پیشرفت‌ها (مثلاً در ریاضیات، فیزیک نظری، یا زیست‌شناسی) حاصل کار پژوهشگران غیرنظامی، دانشگاه‌ها و گروه‌های علمی بین‌المللی بود که با وجود دشمنی دولت‌ها، میان خودشان ارتباط علمی برقرار می‌کردند.
• اگر این همکاری‌ها به‌جای رقابت دولتی تشویق می‌شد هزینه‌های انسانی، زیست‌محیطی و نظامی آن دوران به وجود نمی‌آمد.

۲. جنگ سرد نمونهٔ «پیشرفت تحمیلی» است، نه طبیعی

بسیاری از آن پیشرفت‌ها حاصل ترس، تبلیغات و مسابقهٔ تسلیحاتی بودند، نه خواست آزاد انسان برای بهبود زندگی.

• مثلاً برنامهٔ فضایی هر دو بلوک در اصل برای نمایش قدرت و ساخت موشک بود، نه کشف علمی.
• منابع عظیم می‌توانستند به رفاه، آموزش یا پزشکی اختصاص یابند، اما صرف سلطه و رقابت شدند. از منظر کمونیسم آنارشیستی، این «پیشرفت» نیست؛ بلکه تحریک علم برای اهداف قدرت است.

۳. انگیزهٔ خلاقیت درون‌زاد است، نه رقابتی

انسان برای آفرینش، کشف و یادگیری نیاز به برد و باخت ندارد.

• دانشمندان، هنرمندان و صنعتگران بزرگ تاریخ اغلب با شوق درونی و حس همبستگی کار کرده‌اند، نه برای شکست دادن دیگری.
• در یک جامعهٔ آزاد و برابر، خلاقیت از دل میل به همکاری و رفع نیاز جمعی برمی‌خیزد، نه از رقابت برای موقعیت یا سود.

۴. رقابت باعث اتلاف و انحصار می‌شود

• در نظام رقابتی، هر گروه می‌کوشد «مالک انحصاری» دانش باشد.
• این امر باعث پنهان‌کاری، دوباره‌کاری، اتلاف منابع و کندی پیشرفت واقعی می‌شود.
• در مقابل، در الگوی دانش آزاد (مثل نرم‌افزار آزاد یا پژوهش‌های آزاد)، پیشرفت به‌مراتب سریع‌تر و انسانی‌تر رخ می‌دهد.

۵. نتیجهٔ دیدگاه آنارشیستی

پیشرفت پایدار زمانی معنا دارد که:

• از پایین و داوطلبانه باشد، نه از بالا و رقابتی.
• هدفش آزادی و رفاه انسان‌ها باشد، نه سلطه و نمایش قدرت.
• ابزارش دانش آزاد و همکاری آزادانه باشد.

پس از این دیدگاه، جنگ سرد شاید محصول رقابت بود، اما پیشرفت‌هایش دستاورد انسان‌هایی بود که با وجود رقابت، از روحیهٔ همکاری و کنجکاوی انسانی بهره بردند. رقابت دولت‌ها بستر بود، نه دلیل اصلی پیشرفت؛ همان‌طور که در طول یک جنگ ممکن است باران هم ببارد؛ ولی وقوع جنگ دلیل بارش باران نیست!